Ромската литература од денес е збогатена со нова научна студија под наслов „Геноцидот врз Ромите во Втората светска војна. М-р Мирдита Салиу е првиот автор на една ваква значајна студија за геноцидот врз Ромите во Македонија, а нејзината вредност е од големи размери бидејќи е автор од ромската заедница која зад себе остава значаен труд за севкупната историја на ромскиот народ.

Научната студија содржи елементи кој опфаќа одреден период, за кој можеме да кажеме дека претставува не само продолжение на дискриминаторските политики и практики кон Ромите од минатото, туку и врв на дискриминацијата, а тоа е геноцидот во Втората светска војна.

Во овој период вниманието е насочено кон истребување на Ромите, кои претставувале пречка во развојот на нацистичкото општество.

За да се надмине проблемот на асоцијалноста на Ромите и опасноста од Евреите, нацистите креирале и наредиле спроведување на планот за „Конечно решение на еврејското прашање“ (Die Endlösung der Judenfrage), геноцид, односно нивно истребување поради нивната замислена припадност на инфериорна раса.

Овој предмет на интерес стои во директна врска со одземање на основните права на човекот, какви што се правото на живот и слобода, чија крајна цел била целосно истребување на Ромите и Евреите.

Овој труд се очекува да даде свој придонес за дополнување на историјата на Ромите, особено во делот која се однесува на холокаустот и на геноцидот во Втората светска војна и воедно оваа проблематика да заземе соодветно место во научната мисла на нашите простори.

Овој научен труд се поклопува со одбележувањето на 75 годишнината од извршениот геноцид врз Ромите. Да потсетиме дека на 15 април 2015 година Европскиот Парламент ја усвои Резолуцијата со која 2 август се прогласува за ден на сеќавање на жртвите на геноцидот врз Ромите во Втората Светска војна (1940-1945).

Асоцијацијата за Демократски Развој на Ромите Сонце- Тетово oрганизираше Национална тркалезна маса која се одржа на 03 декември 2019 година.

На присутните прво им се обрати Вирве Вимпари, Раководител на Оддел за оперативни работи 2 во Делегација на Европската Унија во Република Северна Македонија која говореше за напорите и средствата кои Европска Унија ги вложува за подобрување на статуст на Ромската заедница во РСМ.

Воведно обраќање имаше и Музафер Бајрам, Министерот без ресор задолжен за имплементација на Стратегијата за унапредување на состојбата на Ромите во РСМ, за улогата што ја има Кабинетот на Министерот без ресор во насока на исполнување на стратешките определби согласно Стратегијата за Роми 2014- 2020 година, со цел да се овозможи подобрување и зајакнување на положбата на Ромите во државата.

Извршниот директор на Асоцијацијата за демократски развој на Ромите Сонце, Ферди Исмаили ги истакна дел од успесите кои организацијата ги има постигнато во последните години од своето долгогодишното постоење, насочени кон зајакнување и подобрување на статусот на Ромската заедница на национално ниво.

Презентација на постигнувањата и резултатите на проектот имаа Маргита Стојановиќ, координатор на проект Од акција до еднакви права за Ромите при АДРР Сонце и Игор Јадровски, Правник во Групата за малцински права од Лондон.

Организациите членки на Мрежата за застапување на правата на Ромите ги презентираа специфичните проблеми на ромската заедница по клучни области и препораки кои се содржани во заедничкиот план на Мрежата и дискутираа со претставниците на државните институции за неопходните чекори кои треба да се преземат за справување со проблемите од клучните области: образование, вработување, здравство, домување, социјална заштита, како и меѓусекторските прашања: дискриминација, правна неписменост и родова нееднаквост.

Во Мрежата за застапување на правата на Ромите членуваат околу 30 домашни организации и 10 ромски медијатори.

Овој настан се одржа во рамки на проектот “Од акција до еднакви права на Ромите” финансиран од Европската Унија кој го реализираат Асоцијација за Демократски Развој на Ромите Сонце- Тетово во партнерство со Групата за малцински права од Лондон.

Проектот има за цел да поттикне поголемо и ефективно учество на ромската заедница во одлуките кои влијаат на нивните животи со цел влијанието во креирањето на политиките да придонесе кон намалување на дискриминацијата со која се соочува ромската заедница.

Erati ko Utarale makedonijakoro khedipe bukjarno arakhiba sine mashkar interparlamentarno grupa thja i neformanlo romani mreza bashi sistemska thaj trajna decizije bashi o Roma ki Utarali Makedonija.

Ko akava arakhiba mashkar o deputatija save tane kotor tari interparlamentarno kupa kote lakoro presidenti si o Deputati si Samka Ibraimovski, kergja pe lafi bashio 4 prititetija koleja so akaja neformanl kupa ki sati makedonija rodela sistemsko te anelpe decizija odola si:

• Kherutnipe thaj urbanizacija , legalizacija taro romane mahale ki Utarali Makedonija.
• O Roma te oven pravicno zastapenost ki javna thaj drzavno administracija
• Manusha bizo dokumentija te anelpe decija bashi lengoro formanlo sistemsko status
• Ki komisija bashi antidiskriminacija te ovel romano chlen ki akaja komisija.

Akala rodipe diskutiringepe ko bukjrano lafikeriba kote sine taromreza prezentirime o priritetija hem o decije sar shaj te anelpe agorutni decizija.

O Deputatija save si kotor tari interparlamentarno kupa ki khedin e presidenteja Samka Ibraimovski dengje saporto bashi akaja inicijativa tari mreza kolejaso dengja akala 4 priritetija ko sig vakti te shaj diskutirinelape ki interparlamentarno kgrupa koleja lengi zadacha ka ovel te shaj prenesinena akala shtar priritetija ko Makedonijakoro khedipe thaj te pravelpe rasprava bashi akava puchiba koleja so shaj prekal o kanunija te smeninepe koleja ka delpe ki sila te shaj anelape sistemska thaj trajna decizije.

Ko sig vakti taro akava dikibe ka ovel thaj panle lafija thaj preporake koleste jka shaj interparlamentarno kupa te reagirinel kko Makedonijakoro khedipe bashi akala znachajna problemija ko Roma.