Потпишан меморандум за разбирање помеѓу општина Шуто Ориари и Едукативниот медиумски центар ЕМЦ 24ВАКТИ. Каде, Општина Шуто Оризари и Здружение Едукативен медиумски центар – 24ВАКТИ Скопје, врз основа на нивниот мандат, имаат заедничка цел да го унапредат образовниот, медиумскиот како и IT статус на ромската заедница во Република Северна Македонија.

Општина Шуто Оризари и Здружение Едукативен медиумски центар – 24ВАКТИ Скопје, покажаа интерес да изградат партнерство во спроведување на конкретни проектни активности со цел да изнајдат најефективни можности за искористување на расположливите ресурси за развојните приоритети на државата во делот на образованието, медиумски и IT на ромската заедница, согласно локалните и национални акциони планови како и потребни документи за унапредување на ромската заедница во  Северна Македонија.

Затоа, врз основа на заедничката доверба Општина Шуто Оризари Здружение Едукативен  и медиумски центар – 24ВАКТИ Скопје го склучуваат овој Меморандум за разбирање.

Ромската литература од денес е збогатена со нова научна студија под наслов „Геноцидот врз Ромите во Втората светска војна. М-р Мирдита Салиу е првиот автор на една ваква значајна студија за геноцидот врз Ромите во Македонија, а нејзината вредност е од големи размери бидејќи е автор од ромската заедница која зад себе остава значаен труд за севкупната историја на ромскиот народ.

Научната студија содржи елементи кој опфаќа одреден период, за кој можеме да кажеме дека претставува не само продолжение на дискриминаторските политики и практики кон Ромите од минатото, туку и врв на дискриминацијата, а тоа е геноцидот во Втората светска војна.

Во овој период вниманието е насочено кон истребување на Ромите, кои претставувале пречка во развојот на нацистичкото општество.

За да се надмине проблемот на асоцијалноста на Ромите и опасноста од Евреите, нацистите креирале и наредиле спроведување на планот за „Конечно решение на еврејското прашање“ (Die Endlösung der Judenfrage), геноцид, односно нивно истребување поради нивната замислена припадност на инфериорна раса.

Овој предмет на интерес стои во директна врска со одземање на основните права на човекот, какви што се правото на живот и слобода, чија крајна цел била целосно истребување на Ромите и Евреите.

Овој труд се очекува да даде свој придонес за дополнување на историјата на Ромите, особено во делот која се однесува на холокаустот и на геноцидот во Втората светска војна и воедно оваа проблематика да заземе соодветно место во научната мисла на нашите простори.

Овој научен труд се поклопува со одбележувањето на 75 годишнината од извршениот геноцид врз Ромите. Да потсетиме дека на 15 април 2015 година Европскиот Парламент ја усвои Резолуцијата со која 2 август се прогласува за ден на сеќавање на жртвите на геноцидот врз Ромите во Втората Светска војна (1940-1945).

Асоцијацијата за Демократски Развој на Ромите Сонце- Тетово oрганизираше Национална тркалезна маса која се одржа на 03 декември 2019 година.

На присутните прво им се обрати Вирве Вимпари, Раководител на Оддел за оперативни работи 2 во Делегација на Европската Унија во Република Северна Македонија која говореше за напорите и средствата кои Европска Унија ги вложува за подобрување на статуст на Ромската заедница во РСМ.

Воведно обраќање имаше и Музафер Бајрам, Министерот без ресор задолжен за имплементација на Стратегијата за унапредување на состојбата на Ромите во РСМ, за улогата што ја има Кабинетот на Министерот без ресор во насока на исполнување на стратешките определби согласно Стратегијата за Роми 2014- 2020 година, со цел да се овозможи подобрување и зајакнување на положбата на Ромите во државата.

Извршниот директор на Асоцијацијата за демократски развој на Ромите Сонце, Ферди Исмаили ги истакна дел од успесите кои организацијата ги има постигнато во последните години од своето долгогодишното постоење, насочени кон зајакнување и подобрување на статусот на Ромската заедница на национално ниво.

Презентација на постигнувањата и резултатите на проектот имаа Маргита Стојановиќ, координатор на проект Од акција до еднакви права за Ромите при АДРР Сонце и Игор Јадровски, Правник во Групата за малцински права од Лондон.

Организациите членки на Мрежата за застапување на правата на Ромите ги презентираа специфичните проблеми на ромската заедница по клучни области и препораки кои се содржани во заедничкиот план на Мрежата и дискутираа со претставниците на државните институции за неопходните чекори кои треба да се преземат за справување со проблемите од клучните области: образование, вработување, здравство, домување, социјална заштита, како и меѓусекторските прашања: дискриминација, правна неписменост и родова нееднаквост.

Во Мрежата за застапување на правата на Ромите членуваат околу 30 домашни организации и 10 ромски медијатори.

Овој настан се одржа во рамки на проектот “Од акција до еднакви права на Ромите” финансиран од Европската Унија кој го реализираат Асоцијација за Демократски Развој на Ромите Сонце- Тетово во партнерство со Групата за малцински права од Лондон.

Проектот има за цел да поттикне поголемо и ефективно учество на ромската заедница во одлуките кои влијаат на нивните животи со цел влијанието во креирањето на политиките да придонесе кон намалување на дискриминацијата со која се соочува ромската заедница.

Erati ko Utarale makedonijakoro khedipe bukjarno arakhiba sine mashkar interparlamentarno grupa thja i neformanlo romani mreza bashi sistemska thaj trajna decizije bashi o Roma ki Utarali Makedonija.

Ko akava arakhiba mashkar o deputatija save tane kotor tari interparlamentarno kupa kote lakoro presidenti si o Deputati si Samka Ibraimovski, kergja pe lafi bashio 4 prititetija koleja so akaja neformanl kupa ki sati makedonija rodela sistemsko te anelpe decizija odola si:

• Kherutnipe thaj urbanizacija , legalizacija taro romane mahale ki Utarali Makedonija.
• O Roma te oven pravicno zastapenost ki javna thaj drzavno administracija
• Manusha bizo dokumentija te anelpe decija bashi lengoro formanlo sistemsko status
• Ki komisija bashi antidiskriminacija te ovel romano chlen ki akaja komisija.

Akala rodipe diskutiringepe ko bukjrano lafikeriba kote sine taromreza prezentirime o priritetija hem o decije sar shaj te anelpe agorutni decizija.

O Deputatija save si kotor tari interparlamentarno kupa ki khedin e presidenteja Samka Ibraimovski dengje saporto bashi akaja inicijativa tari mreza kolejaso dengja akala 4 priritetija ko sig vakti te shaj diskutirinelape ki interparlamentarno kgrupa koleja lengi zadacha ka ovel te shaj prenesinena akala shtar priritetija ko Makedonijakoro khedipe thaj te pravelpe rasprava bashi akava puchiba koleja so shaj prekal o kanunija te smeninepe koleja ka delpe ki sila te shaj anelape sistemska thaj trajna decizije.

Ko sig vakti taro akava dikibe ka ovel thaj panle lafija thaj preporake koleste jka shaj interparlamentarno kupa te reagirinel kko Makedonijakoro khedipe bashi akala znachajna problemija ko Roma.

 Sar sakana ano nakhle bersha, ini abersh ano kuadro e proyektesko “ Suguruno truyal vash o qhavorengo garavipe – Faza III” kova si phikodendo kotar e fondaciya “Terre des hommes” e ofiseya ani Prishtina, organizingyola “ Nilayuno Kampi 2019”, kova si te inplementingyol kotar e NRO “ Durmish Aslano” ano partneriteti e NRO-ya “ Nevo Koncepti”.

Nilayuno Kampi si te adikergyol kotar e data 08 Yulo ji pe data 12 Yulo 2019, sherdipeya kotar e ora 09:30 ji pe ora 13:30 ano obyekto e skolako “Abdyl Frasheri”ano Prizreno.

O siklovne kola ka len kotor ano akava aktiviteti si kotar e Prizrenoski thay Suharekaki komuna thay olengo gendo astardo ano akava ponj divuno aktiviteto si te ovel truyal 100 qhavore.

04.07.2019

Radio Romano Avazo

Ромите во Р. С. Македонија се соочуваат со понеповолна здравствена состојба од останатото население. Имено, новороденечката смртност помеѓу Ромите е за 1,5 пати повисока за разлика од Македонското население во 2017 година. Во истата година речиси 50% од смртните случаи кај Ромите се случиле пред 65-та година од животот, за разлика од 23% кај останатото население.

Превентивната здравствена заштита по однос на репродуктивното здравје, како и здравјето на мајките и децата е клучна во овозможување здрав почеток на животот и со тоа подобрување на здравјето на целото население.  Преку работата на здруженијата[i] на полето на имунизација на децата Роми во општините Шуто Оризари, Делчево, Виница и Пехчево, опфатот на децата Роми со вакцинација значително се зголеми од 2012 до денес и во моментот опфатот е над 90%.

Меѓутоа ромската заедница од овие општини се уште се соочуваа со проблеми во пристапот до превентивната здравствена заштита за унапредување на женското репродуктивно здравје и здравјето на мајките и децата.

Клучни детектирани проблеми се следните: недоволен опфат со посети од патронажни сестри, недоволен опфат со здравствена едукација, недоволен опфат со систематски прегледи за децата вон образовниот систем, недоволен опфат со Програмата за скрининг на рак на грлото на матката и наплаќање на услугите од страна на матичните гинеколози.

Во општината Шуто Оризари, работат само две патронажни сестри што не е доволно за соодветно спроведување на посетите за време на бременоста и по породувањето, ниту за соодветно идентификување на невакцинирани деца на терен. Само 4% од ромските домаќинства ги посетила патронажна сестра за да го провери картонот за вакцини и да им даде информација за вакцинација. Според податоците од основните училишта над 450 деца не посетуваат редовно образование, а само 40 деца надвор од образовниот систем се опфатени со систематски прегледи. Во моментот нема доктор во одделот за превентивна здравствена заштита и вакцинација на предучилишни деца.  Иако Министерството за здравство секоја година планира едукативни работилници за родители Роми за детско здравје, податоците говорат дека ниту едно лице од ромската заедница не учествувало на овие едукации. По однос на женското репродуктивно здравје, 37% од жените немаат избрано матичен гинеколог. Исто така, 72% од жените не посетиле гинеколог за превентивен преглед во изминатите 12 месеци, додека 34% од жените никогаш не посетиле гинеколог. Во однос на здравствената заштита за време на бременоста, 13% од жените при последната бременост не направиле медицински преглед во првото тромесечје од бременоста (како што е препорачано од Светската здравствена организација). Оваа состојба се должи на низа на проблеми со кои се соочуваат жените Ромки од Шуто Оризари меѓу кои клучни се: во општината има само еден матичен гинеколог кој не го говори македонскиот јазик, останатите матични гинеколози се наоѓаат на поголема оддалеченост од општината, гинеколозите им наплаќаат на жените Ромки за прегледите кои според постоечката регулатива се бесплатни (дури на 81% од жените кои посетиле гинеколог им било наплатено за услугите), жените Ромки се соочуваат со финансиски потешкотии за да можат да направат гинеколошки преглед. Исто така покани за ПАП тест според Програмата за скрининг од 2012 до 2017 година, НЕ добиле 96% од жените Ромки кои имаат избрано матичен гинеколог.

По однос на состојбите во општините Делчево, Пехчево (с. Црник) и Виница, констатираме дека не се спроведуваат едукации за родители Роми за детско здравје и вакцинација, ниту им се дели здравствено едукативен материјал на родителите. Околу 20 деца Роми во Виница не одат на училиште и не се опфатени со систематски прегледи. Во с. Црник нема постојано доктор, поради што Ромите се изложени на дополнителни трошоци за посета на лекар. Матичен гинеколог немаат избрано 22% од жените од с. Црник и 20% од Виница. За прегледите кои се бесплатни согласно регулативата, матичните гинеколози им  наплаќаат на 90% на жените од Виница, како и на 50% од Делчево. Додека 86% од жените од овие три општини немаат добиено покани за ПАП тест според Програмата за скрининг од 2012 до 2017 година.

Поради тоа од Министерството за здравство и од останатите надлежни институции го бараме следното: 1. Вработување на најмалку две патронажни сестри кои ќе работат во општината Шуто Оризари.2. Вработување на доктор во одделот за превентивна здравствена заштита на деца на предучилишна возраст во Шуто Оризари. 3. Обезбедување на континуирана здравствена заштита во с. Црник. 4. Доследно спроведување на мерките за теренско откривање на деца вон образовниот систем и нивно упатување на систематски прегледи и вакцинација, предвидено во Програмата за систематски прегледи на Министерството за здравство. 5. Доследно спроведување на здравствените едукации во ромски средини предвидени во Програмата за активна здравствена заштита на мајките и децата. 6. Елиминирање на незаконската пракса за наплаќање на здравствените услуги кај матичните гинеколози. 7. Во Програмата за скрининг на рак на грло на матка да бидат предвидени мерки за едукација и зголемен опфат на жените Ромки со оваа Програма.

[i] Здружението за еманципација, солидарност и еднаквост на жените – ЕСЕ, Здружение за развој и унапредување на ромската заедница Романо Чачипе, НВО КХАМ и Иницијативa за развој и инклузија на заедниците – ИРИЗ од 2011 година работат на унапредување на здравјето на Ромите во општините Шуто Оризари, Делчево, Пехчево и Виница. Работата е финансиски поддржана од Фондацијата Отворено општество Македонија.